Effectief Schoolleiderschap – wat onderzoek ons vertelt
TALIS, het internationaal vergelijkend onderwijsonderzoek van de OESO, geeft aan dat het overgrote deel van de Vlaamse schoolleiders voor of na hun aanstelling een directeursopleiding volgen (LO=94,2%; SO 1ste graad=83,4%). Meer dan driekwart van hen neemt ook deel aan trainingen of cursussen rond leiderschap (LO=78,5%; SO 1ste graad=76,3%). Een rondvraag leert ons dat wàt directeurs in spe en directeurs in functie leren over leiderschap verschilt naargelang de opleidingen en navormingen waarvoor ze zich engageren. Dat heeft veel te maken met het feit dat er over goed leiderschap tal van visies bestaan. Illustratief voor die veelheid is de massa publicaties die er over leiderschap bestaan. Meestal zijn die publicaties behoorlijk inspirerend. Tegelijkertijd is het het aantal publicaties dat specifiek op schoolleiderschap focussen eerder beperkt. Terwijl er wel veel academisch onderzoek over bestaat.
Het kan ons helpen om de gelijkgerichtheid te versterken in de permanente ontwikkeling van de schoolleiders.
Effectief Schoolleiderschap
Effectief Schoolleiderschap definiëren we als het geheel van invloed uitoefende gedragingen die positieve effecten hebben tot op het niveau van de leerlingenprestaties. Op basis van de onderzoeksliteratuur kunnen we Effectief Schoolleiderschap synthetiseren in twintig opdrachten, die elk tot uiting komen in een reeks van gedragingen: 82 gedragingen in totaal. Het effect van het gedrag van de schoolleiders op leerlingenprestaties verloopt uiteraard indirect: via de invloed die het leiderschapsgedrag uitoefent op het onderwijsgedrag van de leerkrachten. Het onderstaande schema maakt dit duidelijk.
De twintig opdrachten ordenen we in 3 clusters van opdrachten: onderwijsambitie realiseren, leerklimaat cultiveren en organisatiekwaliteit versterken. Deze kunnen we beschouwen als drie finale doelen voor iedere schoolleider.
Onderwijsambitie realiseren |
Leerklimaat cultiveren |
Organisatiekwaliteit versterken |
|
|
|
De twintig opdrachten die zichtbaar worden in 82 gedragingen, hoeven in een school niet allemaal en/of volledig opgenomen te worden door één persoon. Integendeel, een school heeft baat bij een spreiding van het schoolleiderschap over directieleden, het middenkader, de leerkrachten en andere medewerkers. Die spreiding versterkt het beleidsvoerend vermogen van een school. Onderwijsonderzoekers spreken in dit verband zowel over ‘gespreid’, als over ‘gedeeld’ leiderschap. En het komt onder andere tot uiting in de praktijk van cocreatie: het toekomstgericht samen aanpakken van uitdagingen waarmee de school te maken krijgt. Het leiderschapsgedrag dat hiertoe bijdraagt – en een sterke hefboom voor verandering is – zit vervat in acht van de twintig opdrachten van Effectief Schoolleiderschap, met name in de opdrachten: gedragen visie en doelen, intellectueel uitdagen, geven van inspraak, faciliteren van verandering, samen leren stimuleren, aandacht geven, positiviteit en gedragen communicatieregels.
Daarnaast zitten er ook tal van aspecten van het referentiekader van onderwijskwaliteit (OK) vervat in de twintig opdrachten en de 82 bijbehorende gedragingen, die we in onze synthese van Effectief Schoolleiderschap vatten.
Ontwikkeling van Effectief Schoolleiderschap
Meer gelijkgerichtheid in de permanente ontwikkeling van schoolleiders is niet enkel een kwestie van een inhoudelijke gerichtheid op de twintig opdrachten van Effectief Schoolleiderschap. Ook de werkwijze om tot permanente ontwikkeling te komen kan voordeel hebben bij meer gelijkgerichtheid. Een erg effectieve piste is om vaker gebruik te maken van een goed opgezette 360 graden feedback. De uitkomst hiervan helpt schoolleiders om heldere keuzes te maken in de ontwikkeling van hun leiderschap. In een 360 graden feedbackprocedure betrekken Schoolleiders immers de perspectieven van de leerkrachten en andere medewerkers, van hun middenkader, van hun collega-directieleden en van hun eigen leidinggevende en/of leden van het schoolbestuur.
Die wetenschap vormde voor Schoolmakers de aanzet om de – ondertussen wetenschappelijk gevalideerde – online 360 graden feedback tool voor Effectief Schoolleiderschap te ontwikkelen: een online bevraging die leidt tot een omvattend feedbackrapport en geënt is op de twintig opdrachten en 82 gedragingen van Effectief Schoolleiderschap. De bevraging peilt ook naar het huidige belang van de twintig opdrachten voor de ontwikkeling van de school én naar de spreiding van de opdrachten over meerdere mensen in de school. Dit helpt de schoolleider om te bepalen aan welke persoonlijke ontwikkelpunten hij/zij prioriteit kan geven.
Met de synthese over Effectief Schoolleiderschap en de bijbehorende online 360 graden feedback tool, draagt Schoolmakers graag bij tot de ontwikkeling van het schoolleiderschap in scholen en scholengemeenschappen. Aarzel niet om ons te contacteren als je er vragen over hebt.
Wil je meer achtergrond? Download en lees dan deze bijdrage: Gedeeld Effectief Schoolleiderschap & 360°feedback.
Tijdens het Basistraject Effectief Schoolleiderschap gaan we dieper in op de twintig opdrachten en betrek je leraren en andere collega’s in jouw ontwikkeling.